Serdecznie zapraszamy do udziału w ostatniej edycji gry terenowej „Zagraj z Naturą”, która odbędzie się w sobotę 31 sierpnia 2019 r. w przepięknym Zamku Książ.
REGULAMIN GRY TERENOWEJ Zamek Książ
Warunkiem udziału jest zapoznanie się z poniższym opracowaniem dotyczącym obszarów chronionych Natura 2000 w okolicy Wałbrzycha. W grze wymagana jest minimalna wiedza przyrodnicza, której potwierdzeniem jest prawidłowo rozwiązana krzyżówka (zadanie kwalifikacyjne). Następnie należy wypełnić formularz zgłoszenia.
Zadanie kwalifikacyjne https://learningapps.org/watch?v=p2s5apx2c19
Formularz zgłoszenia https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSfwbHekwF2cfoSPbF06NTpF_tOfqUFJOxkm2o5MGYFyb6qP8g/viewform
OBSZARY NATURA 2000 W OKOLICY WAŁBRZYCHA
SIEĆ NATURA 2000
W 2004 roku Polska wraz ze wstąpieniem do Unii Europejskiej przyjęła nową, najmłodszą w naszym kraju formę ochrony przyrody – obszary Natura 2000, wchodzące w skład Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Na całym terytorium Unii Europejskiej stanowi ona system ochrony wybranych elementów przyrody. W jej ramach, na podstawie dwóch dokumentów tworzone i rozwijane są dwa typy chronionych obszarów :
- Dyrektywa Siedliskowa pozwala na tworzenie specjalnych obszarów ochrony siedlisk (SOO) czy obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty (OZW), w których chroni się siedliska przyrodnicze wraz z siedliskami gatunków roślin i zwierząt oraz obszary szczególnie ważne przyrodniczo,
- natomiast dzięki Dyrektywie Ptasiej wyznacza się obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) czyli ostoje dla gatunków ptaków zagrożonych wyginięciem.
Każdy z wyznaczonych obszarów otrzymuje indywidualny kod literowo cyfrowy. W Polsce, dla obszarów specjalnej ochrony ptaków kody rozpoczynają się od liter „PLB”, gdzie „PL” oznacza, iż teren znajduje się w Polsce, a „B” od angielskiego birds – ptaki wskazuje ostoję ptasią. Analogicznie, specjalne obszary ochrony siedlisk otrzymują oznaczenie „PLH”, gdzie „H” pochodzi od angielskiego habitat – siedlisko.
Na Dolnym Śląsku w skład sieci Natura 2000 wchodzi 11 obszarów specjalnej ochrony ptaków i aż 90 obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty.
W samej okolicy Wałbrzycha znajduje się kilka takich obszarów. Są wśród nich m.in. obszar specjalnej ochrony ptaków Sudety Wałbrzysko-Kamiennogórskie i specjalne obszary ochrony siedlisk: Przełom Pełcznicy pod Książem, Góry Kamienne, Karkonosze, Rudawy Janowickie, Dobromierz, Masyw Chełmca oraz Ostoja Nietoperzy Gór Sowich.
OSO Sudety Wałbrzysko-Kamiennogórskie (PLB020010)
Obszar o powierzchni aż 31 574,1ha obejmuje zachodnią część Sudetów Środkowych. Mieści się w obrębie tzw. depresji śródsudeckiej, rozciągając się na terenie powiatów kamiennogórskiego, wałbrzyskiego i kłodzkiego. Teren ostoi pokrywa się częściowo z siedliskowymi obszarami Natura 2000: Góry Kamienne i Masyw Chełmca.
Obszar stanowi miejsce występowania 22 gatunków ptaków wymienionych w Dyrektywie Ptasiej, spośród których aż 10 jest przedmiotem ochrony ostoi. Są to: bocian czarny, trzmielojad, derkacz, puchacz, sóweczka, włochatka, dzięcioł zielonosiwy, dzięcioł czarny, jarzębatka i gąsiorek. Obok żyjących tu stale gatunków, przedmiotem ochrony są również 2 gatunki migrujące: siniak i czeczotka. Dla wielu z tych gatunków obszar ten jest jedną z 10 największych krajowych ostoi.
Ostoja jest też wyjątkowo bogata pod kątem występującej tu szaty roślinnej, pokrywają ją niemal w całości zbiorowiska leśne (grądy zboczowe, kwaśne buczyny, łęgi, grądy i ciepłolubne dąbrowy), a jedynie 2% porastają łąki i powierzchnie nieleśne. Łącznie występuje tu 9 rodzajów siedlisk naturowych. Te bogate zbiorowiska roślinne są jednocześnie domem dla naturowych gatunków zwierząt: wydry i motyla – czerwończyka nieparka. Znajduje się tu też zimowisko dla 3 gatunków chronionych nietoperzy: nocka dużego, nocka bechsteina oraz mopka.
SOO Góry Kamienne (PLH020038)
Góry Kamienne (fot. Jerzy Malicki)
Obszar o powierzchni aż 24 098,9ha obejmuje niemal całe Góry Kamienne i północną część Gór Stołowych (Zawory) i leży na terenie powiatu kamiennogórskiego i wałbrzyskiego. W całości położony jest w granicach ostoi ptasiej Sudety Wałbrzysko-Kamiennogórskie.
Jest to jeden z większych obszarów Natura 2000, obejmujących piętro pogórza i regla dolnego w Sudetach. Rzeźba terenu jest bardzo zróżnicowana, szczyty mają najczęściej bardzo strome i wąskie grzbiety, a całe pasmo przecięte jest trzema dolinami rzek – Ścinawki, Zadrnej i Grzędzkiego Potoku.
Rozlegle obniżenia podgórskie są zagospodarowane ekspansywnie, na dużej powierzchni porastane półnaturalnymi łąkami i murawami. Stwierdzono tu występowanie aż 19 typów siedlisk przyrodniczych, które zajmują prawie 50% powierzchni obszaru. Obszar jest bardzo ważny dla ochrony rzadkich w Polsce podgórskich łąk Polygono-Trisetion.
Znajdziemy tu ważne i rzadkie gatunki, niewymienione w Dyrektywie: co najmniej 25 gat. roślin naczyniowych rzadkich lub zagrożonych oraz 10 gatunków gadów i płazów.
Do przedmiotów ochrony zaliczono to 10 gatunków zwierząt wymienionych w Dyrektywie:
- ssaki: wydra i nietoperze, dla których teren jest bardzo ważnym miejscem występowania: podkowiec mały, mopek, nocek łydkowłosy, nocek Bechsteina, nocek duży
- motyle: modraszek telejus, czerwończyk nieparek, modraszek nausitous
- i chrząszcz: pachnica dębowa
Wśród cennych wartości obszaru znajduje się także ostatnie w Sudetach stanowisko motyla niepylaka mnemozyna.
SOO Masyw Chełmca (PLH020057)
Masyw Chełmca (źródło:https://pl.wikipedia.org/wiki/Che%C5%82miec_(szczyt)#/media/Plik:Che%C5%82miec_(szczyt)-widok.jpg)
Obszar o pow. 1432,4ha, prawie w całości położony w granicach ptasiego obszaru Natura 2000 Sudety Wałbrzysko-Kamiennogórskie, mieści się w granicach powiatu wałbrzyskiego, pomiędzy Wałbrzychem, Boguszowem a Szczawnem-Zdrojem.
Obszar jest kulminacją środkowej części Gór Wałbrzyskich, jest to zwarty masyw przecięty płytką przełęczą. Charakterystyczny dla niego jest klimat o cechach górskich z wysoką roczną wilgotnością względną (do 82%) i niską średnią temperaturą roczną (4-5°C). Większość obszaru zajmują siedliska leśne, wśród których dominują antropogeniczne świerczyny, jednak zachowały się też zbiorowiska liściaste, które były głównym powodem utworzenia ostoi – to obszar kluczowy dla zachowania priorytetowego siedliska jaworzyn miesięcznicowych w Sudetach i zachowania pełnej zmienności buczyn sudeckich.
To ważne miejsce żerowania nietoperzy, których 4 gatunki są tu przedmiotem ochrony: mopek, nocek łydkowłosy, nocek Bechsteina i nocek duży. Jest to też dom dla wielu ptaków: popielica, trzmielojad, dziecioł zielonosiwy, sóweczka, włochatka i muchołówka biała. Na obszarze występuje również ok. 20 gatunków roślin objętych w Polsce ochroną gatunkową.
SOO Rudawy Janowickie (PLH020011)
Rudawy Janowickie (fot. Jerzy Malicki)
Obszar o pow. 6635ha, przylegający swoją północną granicą do Obszaru Natura 2000 Góry i Pogórze Kaczawskie, mieści się na terenie powiatów jeleniogórskiego i kamiennogórskiego.
Obszar znajduje się na pograniczu Sudetów Zachodnich i Środkowych. W pokryciu dominują tu łąki i pastwiska, a duży udział mają też lasy gospodarcze z zachowanymi fragmentami naturalnymi. Obszar od wielu lat objęty jest ekstensywną gospodarką pastwiskową, co pozwoliło na zachowanie wyjątkowych dla Sudetów cech krajobrazu i szaty roślinnej.
W obszarze występuje 14 siedlisk przyrodniczych wymienionych w Dyrektywie, a wśród nich najważniejsze są niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie, murawy bliźniaczkowe oraz zmiennowilgotne łąki trzęślicowe. Łącznie siedliska Natura 2000 zajmują tu ok. 30% powierzchni. Wśród roślin natomiast znajdziemy gatunki z Krajowej Czerwonej Listy, m.in. dzwonek szerokolistny, turzyca Davalla czy kruszczyk błotny.
Teren ważny jest dla ochrony nietoperzy: podkowca białego, nocka dużego, nocka Bechsteina, nocka łydkowłosego oraz dla ochrony populacji ryb: głowacza białopłetwego oraz minoga strumieniowego. Występują tu też motyle: modraszek telejus i nausitous oraz czerwończyk nieparek, spotkać można traszkę grzebieniastą, wydrę oraz pachnicę dębową.
SOO Karkonosze (PLH020006)
Karkonosze (fot. Jerzy Malicki)
Obszar o powierzchni 18 204,92ha, pokrywa się z ostoją ptasią Karkonosze, obejmuje całe pasmo Karkonoszy po polskiej stronie granicy z Czechami. Obszar leży na terenie miasta Jelenia Góra, powiatu jeleniogórskiego i kamiennogórskiego.
Obszar obejmuje najwyższe pasmo Sudetów i ma szczególne znaczenie dla bioróżnorodności. Większość terenu jest zalesiona, jednak znajdują się tu też rozległe powierzchnie pastwisk i łąk. Znane są tu 23 typy siedlisk naturowych, co czyni z obszaru jeden z najbogatszych przyrodniczo miejsc na Dolnym Śląsku. Najważniejsze są tu siedliska, dla których jest to jedyne miejsce wystepowania w tym regionie Polski, czyli m.in. zarośla kosodrzewiny, subalpejskie zarośla wierzby lapońskiej, piargi i gołoborza krzemianowe czy pionierskie murawy na skałach krzemianowych. Ponadto znajdują się tu liczne stanowiska rzadkich i zagrożonych gatunków roślin naczyniowych w tym endemicznych: dzwonek karkonoski, skalnica bazaltowa oraz rzadkie gatunki mszaków i jedyne stanowiska w Polsce przytulii sudeckiej, dzwonka karkonoskiego oraz gnidosza sudeckiego.
Wśród fauny będącej tu przedmiotem ochrony znajduje się mopek, nocek duży, głowacz białopłetwy i modraszek nausitous oraz kumak nizinny. Występuje tu też duże bogactwo ornitofauny (nie jest ona jednak przedmiotem ochrony obszaru), m.in. bielik, derkacz, bocian czarny, cietrzew, dzięcioł czarny i zielonosiwy, gąsiorek, głuszec, jarząbek, puchacz, sóweczka, sokół wędrowny czy orlik krzykliwy.
SOO Dobromierz (PLH020034)
SOO Dobromierz (źródło: http://www.obszary.natura2000.pl/index.php?dzial=2&kat=9&art=28)
Obszar ten o łącznej pow. 1162,1ha rozciąga się na przełomowych dolinach Strzegomki, leżąc w powiecie świdnickim i wałbrzyskim, w centralnej części Pogórza Wałbrzyskiego.
Obszar posiada wyjątkowy charakter ze względu na duże zróżnicowanie siedliskowe – na jego niewielkiej powierzchni znajduje się aż 15 siedlisk naturowych, w tym najważniejsze siedliska priorytetowe: ciepłolubne dąbrowy, murawy kserotermiczne i jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stokach i zboczach. Siedliska te koncentrują się na stromych stokach i wychodniach skalnych.
Wśród zwierząt będących przedmiotem ochrony obszaru znajdziemy nocka łydkowłosego, wydrę, bobra oraz modraszka telejusa i nausitousa. Znaleźć tu można też gatunki zwierząt i roślin w Polsce objęte ochroną, nie wymienione jednak w Dyrektywie.
SOO Ostoja Nietoperzy Gór Sowich (PLH020071)
SOO Ostoja Nietoperzy Gór Sowich (fot. Jerzy Malicki)
Obszar o pow. 21 324,9ha obejmuje Góry Sowie i częściowo Obniżenie Noworudzkie oraz Obniżenie Podsudeckie i leży na terenie powiatu kłodzkiego, wałbrzyskiego, świdnickiego, dzierżoniowskiego oraz ząbkowickiego.
Obszar utworzony został w celu ochrony pokaźnej kolonii rozrodczej nietoperza – nocka dużego i kilkunastu ważnych zimowisk nietoperzy na terenie Gór Sowich. Stwierdzono tu dotąd obecność 12 gatunków nietoperzy, w tym 3 znajdujących się w Polskiej Czerwonej Księdze. Najliczniej występujące w zimowiskach są nocek duży i mopek, a dużo rzadziej spotykane są nocek Bechsteina oraz niewymieniony w Dyrektywie nocek orzęsiony. W najważniejszych zimowiskach (sztolnie Kompleksu Włodarz i Gontowa) stwierdzano zimowanie nawet ponad 100 osobników, natomiast znajdująca się w Rościszowie kolonia rozrodcza nocka dużego, skupia około 1000 osobników, co sprawia, że jest jedną z największych w kraju.
Na obszarze znajduje się 9 siedlisk ujętych w Dyrektywie, z których najważniejsze są tu niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie. Na obszarze zlokalizowano też populację zanokcicy serpentynowej – notuje się tu ok. 3-5% całej krajowej populacji tego gatunku. Spośród naturowych gatunków zwierząt występują tu natomiast jeszcze: wydra, modraszek nausitous i czerwończyk nieparek.
SOO Przełom Pełcznicy pod Książem (PLH020020)
Przełom Pełcznicy, w tle zamek Książ (fot. Jerzy Malicki)
To niewielki obszar o pow. 240,3ha, położony na terenie powiatu wałbrzyskiego i świdnickiego, w centralnej części Pogórza Wałbrzyskiego, pomiędzy Wałbrzychem a Świebodzicami. Obejmuje dwie przełomowe doliny rzeczne – Szczawnika oraz Pełcznicy.
Obszar niemal w całości pokrywają zbiorowiska leśne. Zidentyfikowano to 10 typów siedlisk przyrodniczych, a główną wartością terenu są dobrze zachowane klonowo-lipowe grądy zboczowe – jest to jedno z ich najlepiej zachowanych stanowisk w Sudetach.
W obszarze ochronie podlegają także nietoperze: mopek, nocek Bechsteina i nocek duży, które zimują w podziemiach zamku Książ, razem z kilkoma innymi gatunkami nietoperzy. Oprócz nich w obszarze spotkać można też wydrę i czerwończyka nieparka.
BIBLIOGRAFIA:
- http://www.przyroda.wroclaw.pl/natura?fbclid=IwAR2xFACszXFbeaU1lAbqjMmuU_luUiSOnMlf5_uQxyVeH081uT0A5gZjGXk
- http://wroclaw.rdos.gov.pl/o-sieci
- Wykaz obszarów Natura 2000 województwa dolnośląskiego
- Świerkosz K., Liberacka H., Łysiak M., Zając K., 2012, „Obszary Natura 2000 na Dolnym Śląsku”, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska we Wrocławiu, s. 90-92, 128-131, 160-165, 179-186
- http://www.obszary.natura2000.pl/index.php?dzial=2&kat=10&art=159
- http://www.obszary.natura2000.pl/index.php?dzial=2&kat=9&art=33
- http://www.obszary.natura2000.pl/index.php?dzial=2&kat=9&art=48
- http://www.obszary.natura2000.pl/index.php?dzial=2&kat=9&art=15
- http://www.obszary.natura2000.pl/index.php?dzial=2&kat=9&art=10
- http://www.obszary.natura2000.pl/index.php?dzial=2&kat=9&art=99