Serdecznie zapraszamy do udziału w grze terenowej „Zagraj z Naturą”, która odbędzie się już w niedzielę 30 czerwca 2019 r. w Centrum Edukacyjno-Rozwojowym Pałac Wrocław – Pawłowice
REGULAMIN GRY TERENOWEJ Pawłowice1
Warunkiem udziału jest zapoznanie się z poniższym opracowaniem dotyczącym obszarów chronionych Natura 2000 w okolicy Wrocławia. W grze wymagana jest minimalna wiedza przyrodnicza, której potwierdzeniem jest prawidłowo rozwiązana krzyżówka (zadanie kwalifikacyjne). Następnie należy wypełnić formularz zgłoszenia.
Zadanie kwalifikacyjne https://learningapps.org/watch?v=ph0zrikbj19
Formularz zgłoszenia https://forms.gle/J5vCmtjbm6Zh6VyT8
W 2004 roku Polska wraz ze wstąpieniem do Unii Europejskiej przyjęła nową, najmłodszą w naszym kraju formę ochrony przyrody – obszary Natura 2000, wchodzące w skład Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Na całym terytorium Unii Europejskiej stanowi ona system ochrony wybranych elementów przyrody. W jej ramach, na podstawie dwóch dokumentów tworzone
i rozwijane są dwa typy chronionych obszarów :
- Dyrektywa Siedliskowa pozwala na tworzenie specjalnych obszarów ochrony siedlisk (SOO) czy obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty (OZW), w których chroni się siedliska przyrodnicze wraz z siedliskami gatunków roślin i zwierząt oraz obszary szczególnie ważne przyrodniczo,
- natomiast dzięki Dyrektywie Ptasiej wyznacza się obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) czyli ostoje dla gatunków ptaków zagrożonych wyginięciem.
Każdy z wyznaczonych obszarów otrzymuje indywidualny kod literowo cyfrowy. W Polsce, dla obszarów specjalnej ochrony ptaków kody rozpoczynają się od liter „PLB”, gdzie „PL” oznacza,
iż teren znajduje się w Polsce, a „B” od angielskiego birds – ptaki wskazuje ostoję ptasią. Analogicznie, specjalne obszary ochrony siedlisk otrzymują oznaczenie „PLH”, gdzie „H” pochodzi od angielskiego habitat – siedlisko.
Na Dolnym Śląsku w skład sieci Natura 2000 wchodzi 11 obszarów specjalnej ochrony ptaków i aż 90 obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty. W samej okolicy Wrocławia znajduje się kilka takich obszarów. Są wśród nich m.in. specjalne obszary ochrony siedlisk: Łęgi nad Bystrzycą, Las Pilczycki, Grądy w Dolinie Odry, Dolina Widawy, Łęgi Odrzańskie, Kumaki Dobrej oraz obszar specjalnej ochrony ptaków Grądy Odrzańskie.
SOO Kumaki Dobrej (PLH020078)
Kumak nizinny (fot. Kacper Kowalczyk)
Obszar ten o łącznej powierzchni 2094 ha, położony na terenie powiatu wrocławskiego, oleśnickiego i częściowo w mieście Wrocław, jest podzielony na dwie części: obejmuje dolinę rzeki Dobrej
w oddalonych od siebie o ok. 13km enklawach – pierwsza pomiędzy Bartkowem a Dobrzeniem
i druga między Dąbrowicą a Pawłowicami.
Jest to bardzo bogaty przyrodniczo teren. Znajdziemy tu wiele siedlisk wymienionych w dyrektywie: łąki świeże, grądy, łęgi dębowo-wiązowo-jesionowe, śródlądowe dąbrowy acydofilne oraz najcenniejsze wśród nich zmiennowilgotne łąki trzęślicowe. Oprócz tego, mieszczące się tu kompleksy stawów to cenne miejsca rozrodu ptaków, takich jak perkoz rdzawoszyi, bąk i bączek,
a roztaczające się wokół nich lasy są domem dla muchołówki białoszyjej i dzięcioła czarnego. Tam też odnajdziemy drążące tunele w starych dębach chrząszcze – pachnica dębowa i kozioróg dębosz.
Niżej, wśród szuwarów porastających wypełnione wodą obniżenia terenu lub stawy hodowlane
w dolinie Dobrej, swój dom mają licznie występujące tu płazy, a wśród nich traszka grzebieniasta
i najbardziej charakterystyczny dla obszaru, występujący w jego nazwie – kumak nizinny.
Kumak nizinny to niepozorny, zaledwie sześciocentymetrowy płaz, jednak charakterystyczną, monotonną melodię jego kumkania możemy usłyszeć w całej okolicy. Jest to zwierzę silnie związane
z wodą. Wędruje w poszukiwaniu odpowiedniego zbiornika przed okresem rozrodczym, a po nim szuka ziemnych jam na przezimowanie, jednak pomiędzy tymi okresami najlepiej czuje się w płytkich, spokojnych i ciepłych strefach przybrzeżnych zbiorników wodnych, kałużach, łąkowych rozlewiskach czy śródpolnych oczkach. Oprócz tego praktycznie nie posiada błon pławnych i nie jest najlepszym pływakiem, dlatego spokojne zbiorniki w dolinie Dobrej są dla niego wyśmienitym domem. Grzbietowe wybarwienie ciała kumaka nizinnego jest szarobrunatne, a od swojego kuzyna – kumaka górskiego – odróżnia się gładką powierzchnią skóry oraz jaskrawopomarańczowym wybarwieniem plam na podbrzuszu. Plamy na podbrzuszu kumaka są jak linie papilarne człowieka – każdy osobnik posiada ich indywidualny, niepowtarzalny układ. Pełnią jednak jeszcze jedną ważną funkcję – informują o jego jadowitości. Płaz pokazuje je w sytuacji zagrożenia co odstrasza drapieżniki.
SOO Grądy w Dolinie Odry (PLH020017)
SOO Grądy w Dolinie Odry (fot. K. Olszanowska-Kuńka)
Obszar ten ma powierzchnię 8348,9 ha. Zajmuje dolinę zalewową Odry. Leży we wschodniej części Niziny Śląskiej i wkracza częściowo na teren województwa opolskiego. Mieści się na terenie miasta Wrocław, powiatu wrocławskiego, oławskiego oraz brzeskiego.
Jest to teren o dużej różnorodności siedlisk – łącznie zidentyfikowano tu występowanie 13 typów siedlisk przyrodniczych – zajmują one niemal 47% całkowitej powierzchni obszaru. Cały zespół siedlisk naturalnych i półnaturalnych ma tu wyjątkowe znaczenie. Znajduje się tu jeden z większych kompleksów leśnych w dolinie Odry – największą powierzchnie zajmują tu łęgi nadrzeczne
i towarzyszące im grądy, będące cennym siedliskiem dla wielu gatunków roślin i zwierząt typowych dla lasów o charakterze pierwotnym. Obok nich występują siedliska nieleśne: zmiennowilgotne łąki trzęślicowe, niżowe i górskie łąki świeże oraz starorzecza, będące domem wielu zagrożonych gatunków roślin naczyniowych i bezkręgowców. Na niewielkiej powierzchni znajdują się tu rzadkie na Dolnym Śląsku: wydmy śródlądowe i murawy napiaskowe.
Obszar zamieszkują 44 gatunki zwierząt wymienione w dyrektywie, w tym:
- ssaki: bóbr i wydra oraz leśne nietoperze, zakładające w lasach kolonie lęgowe – mopek, nocek duży i łydkowłosy
- płazy: traszka grzebieniasta i kumak nizinny
- 6 ważnych gatunków ryb – boleń, kiełb białopłetwy, różanka, koza, piskorz, koza złotawa
- bezkręgowce: chrząszcze– pachnica dębowa i kozioróg dębosz oraz motyle – modraszka teleius i nausitous, czerwończyk nieparek
Występują tu też 22 gatunki ptaków wymienione w dyrektywie, będące przedmiotem ochrony pokrywającego ten teren niemal w całości obszaru ostoi ptasiej Grądy Odrzańskie (PLB020002) – w tym np. bielik, bocian czarny, błotniak stawowy, kania czarna czy zimorodek
Oprócz tego teren porasta ponad 50 gatunków roślin naczyniowych rzadkich lub objętych ochroną gatunkową, w tym: kotewka orzech wodny, salwinia pływająca, kosaciec syberyjski, mieczyk dachówkowaty, goryczka wąskolistna
W granicach samego Wrocławia znajduje się nieduży fragment terenów wodonośnych z nadrzecznymi łąkami, Lasem Strachocińskim oraz Wyspą Opatowicką, gdzie zlokalizowane są m.in. stanowiska chronionej śnieżyczki przebiśnieg.
OSO Grądy Odrzańskie (PLB020002)
Muchołówka białoszyja sfotografowana na terenie OSO Grądy Odrzańskie (fot. Krzysztof Konieczny)
Obszar o powierzchni 19 999.3ha obejmuje niemal 80-cio kilometrowy odcinek Doliny Odry pomiędzy Wrocławiem a Dobrzeniem Małym. Leży na terenie dwóch województw: dolnośląskiego
i opolskiego, przebiega przez powiat opolski, brzeski, oławski i wrocławski, a jego fragment znajduje się też w mieście Wrocław.
Dolina pokryta jest lasami, łąkami, pastwiskami oraz polami uprawnymi. Wśród lasów dominują malownicze drzewostany dębowo-grabowe, znajdują się tu tez na lasy olszowo-wiązowe oraz wierzbowo topolowe, a wśród nich można natknąć sie na liczne cieki wodne, starorzecza Odry, czy pozostałości rozlewisk i stawów. Duża część tych terenów pokrywa sie ze specjalnym obszarem ochrony siedlisk Grądy w Dolinie Odry, jednak przedmiotem ochrony obszaru jest jego bogata ornitofauna: występuje tu 239 gatunków ptaków, z czego aż 134 ma tu swoje legowiska, 22 z nich wymienionych jest
w dyrektywie, a 5 znajduje się Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt. Tereny te stanowią jedną z ostatnich ostoi dla wielu gatunków ptaków zagrożonych wyginięciem lub mających w kraju bardzo ograniczony zasięg występowania. Wśród nich znajdują się: dzięcioł średni, zielonosiwy i zielony, muchołówka białoszyja (w Polsce występująca liczniej jedynie w Puszczy Białowieskiej) oraz kania ruda i kania czarna (obszar jest jednym z 10 najważniejszych krajowych ostoi tego gatunku – gniazduje tu 5-7 jego par), trzmielojad, orlik krzykliwy czy kobuz.
Oprócz nich można sie tu natknąć na liczne legowiska czapli siwej, bociana białego, czarnego oraz bielika. Zimą obszar jest schronieniem licznych ptaków migrujących – jest to ważny punkt ich wędrówki.
SOO Łęgi nad Bystrzycą (PLH020103)
Koryto Bystrzycy w granicach SOO Łęgi nad Bystrzycą (fot. M. Poprawska)
Obszar o powierzchni 2086,4 ha zajmuje dolinę rzeki Bystrzycy od Kątów Wrocławskich do osiedla Leśnica oraz dolinę rzeki Strzegomki od Stoszyc aż do jej ujścia do Bystrzycy. Leży na terenie miasta Wrocław, powiatu średzkiego i powiatu wrocławskiego. Teren chroniony jest też jako Park Krajobrazowy Dolina Bystrzycy.
W granicach obszaru zachowały się siedliska związane z meandrującą wśród nich rzeką Bystrzycą I jej starorzeczami. Występuje tu w sumie 11 typów siedlisk przyrodniczych, a najważniejsze są siedliska leśne, które zajmują prawie 30% powierzchni obszaru – wśród nich znajdują się dobrze zachowane łęgi i grądy,
z wyjątkowymi gatunkami chronionymi, w tym również kolonie roślin o górskim charakterze, np. śnieżyca wiosenna czy czosnek niedźwiedzi. W nadrzecznych lasach natknąć się można na malownicze starorzecza, będące domem wielu roślin wodnych, płazów
i bezkręgowców. Znajdziemy tu także ważne siedliska łąkowe, w tym zmiennowilgotne łąki trzęślicowe.
Zidentyfikowano tu aż 15 gatunków zwierząt chronionych, będących przedmiotem ochrony obszaru, w tym:
- płazy, np. kumak nizinny, traszka grzebieniasta
- bezkręgowce, np. pachnica dębowa i przeplatka maturna, kozioróg dębosz, czerwończyk nieparek
- oraz ssaki m.in. bóbr, wydra, nocek duży czy mopek
Oprócz nich, na terenie występuje aż 13 gatunków ptaków wymienionych w dyrektywie, m.in.: błotniak łąkowy, kania ruda, zimorodek czy dzięcioł średni.
SOO Łęgi Odrzańskie (PLH020018)
SOO Łęgi Odrzańskie z lotu ptaka (fot. Krzysztof Konieczny)
Obszar o powierzchni 20 223 ha leży na Nizinie Śląskiej, rozciągając się wzdłuż rzeki Odry na prawie 106km długości jej biegu, od Brzegu Dolnego aż do Głogowa. Przebiega przez powiat średzki, wołowski, górowski, lubiński, legnicki, głogowski i niewielki fragment wschowskiego.
Obszar zajmuje największy kompleks łęgowy Polski położony w dolinie rzeki Odry. Poza lasami, obszar tworzą też regularnie zalewane starorzecza, łąki, turzycowiska i trzcinowiska tworzące dobrze zachowaną mozaikę ekosystemów. Obszar odznacza się bogactwem rzadkich i zagrożonych siedlisk przyrodniczych, charakterystycznych dla dużej, nizinnej rzeki – obecnie zanotowano tu 11 siedlisk „naturowych” oraz 22 gatunki zwierząt. Najważniejsze siedliska to łęgowe lasy nadrzeczne, zajmujące prawie 18% całego obszaru – 3600ha. Pośród lasów częste są ponad 100-letnie starodrzewia z licznymi drzewami pomnikowymi, a w dolinie znajdują się też duże kompleksy wilgotnych łąk.
Wśród występujących tu roślin chronionych znajduje się kosaciec syberyjski, czosnek kątowaty, salwinia pływająca czy kotewka orzech wodny, natomiast wśród fauny obszaru ważne są:
- bezkręgowce: motyle: przeplatka maturna (znajduje się tu więcej niż 2% całej jej populacji krajowej), czerwończyk nieparek, modraszek nausitous i telejus; chrząszcze: licznie występująca pachnica dębowa, kozioróg dębosz, ważka zalotka większa,
- ssaki: liczne populacje bobra, wydry oraz nietoperze: mopek (zimowisko w podziemiach klasztoru w Lubiążu – jedno z największych stanowisk na terenie południowo-zachodniej Polski), nocek duży, nocek łydkowłosy,
- płazy: kumak nizinny, traszka grzebieniasta,
- ryby: łosoś szlachetny, boleń, kiełb białopłetwy czy różanka i koza
Obszar ten pokrywa się też z ostoją ptasią (OSO Łęgi Odrzańskie PLB020008) o randze europejskiej – występuje tu co najmniej 25 gatunków ptaków wymienionych w dyrektywie, a łącznie w granicach ostoi gnieździ się ponad 100 gatunków ptaków. Są wśród nich: bielik, muchołówka biało szyja, łabędź krzykliwy, dzięcioł średni i zielono siwy.
SOO Dolina Widawy (PLH020036)
Koryto rzeki Widawy (fot. Piotr Jagodziński)
Obszar ten o powierzchni 1310,2 ha zajmuje dolinę rzeki Odry na długości ok. 9km od Piskorzowic do osiedla Rędzin we Wrocławiu, a także dolinę Widawy od jej ujścia do os. Świniary. Leży
w Mieście Wrocław, na terenie powiatu trzebnickiego oraz średzkiego.
W obszarze dominują lasy liściaste – zajmują prawie 75% jego powierzchni. Znanych jest tu 10 typów siedlisk typowych dla nizinnych dolin rzecznych, wśród których najważniejsze są zespoły lasów łegowych dębowo-wiązowo-jesionowych. Są one częścią mozaiki siedlisk wraz z łęgami wierzbowo- -topolowymi, łąkami zmiennowilgotnymi i zalewowymi czy lasami grądowymi i nadrzecznymi ziołoroślami. Na terenie Wrocławia to przede wszystkim Las Leśnicki i Rędziński.
Dzięki niewielkiej ingerencji człowieka i bardzo niskiemu stopniowi zagospodarowania terenów, znajduje się tu siedlisko aż 19 gatunków zwierząt wymienionych w dyrektywie, co jest wyjątkowe dla obszarów o tak małych powierzchniach. Najważniejsze wśród nich są liczne populacje przeplatki maturny, barczatki kataks, kozioroga dobosza oraz pachnicy dębowej. Ponadto występują tu licznie ssaki: bóbr, wydra, kumak nizinny i traszka grzebieniasta. Obszar jest ważny dla ochrony leśnych nietoperzy: mopek, nocek duży i łydkowłosy.
Spośród ważnych gatunków ryb można tu wyróżnić: kiełba białopłetwego, różankę, kozę, piskorza i kozę złotawą. Wśród ptaków spotkamy tu m.in. kanię czarną, muchołówke białoszyją, zimorodka oraz dzięcioła czarnego, średniego i zielonosiwego.
SOO Las Pilczycki (PLH020069)
Las Pilczycki (fot. Piotr Jagodziński)
Obszar o powierzchni 119,6ha znajduje się w całości na terenie miasta Wrocław, pomiędzy osiedlami Kozanów i Rędzin.
Stanowi on niedużą enklawę lasów łęgowych przy lewym biegu Odry, a siedliska przyrodnicze zajmują ponad 80% jego obszaru. Jego główną wartość przyrodniczą stanowią dobrze zachowane siedliska nadrzecznych lasów łęgowych i grądów. Wśród zalesień znajdują się tu okazałe, często pomnikowe dęby szypułkowe, lipy drobnolistne i jesiony. Niewielkie fragmenty pokrywają tu też łąki świeże
i aluwialne. Ważną chronioną rośliną jest tu śnieżyczka przebiśnieg.
Lasy te od wieków pełniły funkcje lasu miejskiego. Dzięki temu zachowała się ich ciągłość struktury
i funkcji z lasami naturalnymi i panują tu wyśmienite warunki do życia dla licznych gatunków fauny. Obszar jest kluczowy dla zachowania dużych populacji bezkręgowców związanych z martwym drewnem drzew liściastych na Dolnym Śląsku jak np. chrząszcze: pachnica dębowa i kozioróg dębosz. Zarejestrowano tu też motyle: przeplatka maturna, czerwończyk nieparek i modraszek teleius. Wśród łąk i trzcinowisk chowają się natomiast płazy: ropucha zielona, rzekotka drzewna czy grzebiuszka ziemna, kumak nizinny i traszka grzebieniasta, a także ssaki: bóbr oraz wydra. Pośród innych ważnych gatunków chronionych na tym obszarze znajduje się aż 7 gatunków nietoperzy. Nie zanotowano tu natomiast ptaków wymienionych w dyrektywie.
BIBLIOGRAFIA:
- http://www.przyroda.wroclaw.pl/natura?fbclid=IwAR2xFACszXFbeaU1lAbqjMmuU_luUiSOnMlf5_uQxyVeH081uT0A5gZjGXk
- http://wroclaw.rdos.gov.pl/o-sieci
- Wykaz obszarów Natura 2000 województwa dolnośląskiego
- Świerkosz K., Liberacka H., Łysiak M., Zając K., 2012, „Obszary Natura 2000 na Dolnym Śląsku”, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska we Wrocławiu, s. 90-92, 128-131, 160-165, 179-186
- Przewodnik po obszarach doliny Dobrej i Widawy, wyd. przez Lokalną Grupę Działania Dobra Widawa
- http://www.obszary.natura2000.pl/index.php?dzial=2&kat=9&art=74
- https://www.ekologia.pl/srodowisko/przyroda/kumak-nizinny-opis-wystepowanie-i-zdjecia-plaz-kumak-nizinny-ciekawostki,23985.html?fbclid=IwAR3vK8DdmCCChtWAwkXXOxpcqrsen3VgiCMynWPN0WxBMBGKqlkJgHn166k
- http://www.obszary.natura2000.pl/index.php?dzial=2&kat=9&art=21
- http://www.obszary.natura2000.pl/index.php?dzial=2&kat=10&art=59&fbclid=IwAR1F_3IcxDGGNsBCfJYnT5N-WXurLhnrBw1W392ucd5SMusQMklJGOiEWME
- Standardowy Formularz Danych SOO Grądy w Dolinie Odry (PLH020017)
- Standardowy Formularz Danych OSO Grądy Odrzańskie (PLH020002)
- Standardowy Formularz Danych SOO Łęgi nad Bystrzycą (PLH020103)
- http://www.obszary.natura2000.pl/index.php?dzial=2&kat=9&art=22
- Standardowy Formularz Danych SOO Dolina Widawy (PLH020036)
- Standardowy Formularz Danych SOO Las Pilczycki (PLH020069)